Praktijk voor beeldende begeleiding

De taal van beelden

Als woorden tekort schieten

Verbinden met het "gezonde deel"

Als woorden tekort schieten, biedt de taal van beelden – vaak onverwacht – een andere taal om zich te kunnen uiten.

Als het aanreiken van Beeldende begeleiding bij iemand een snaar doet trillen, is daar “opeens” het beeldende materiaal: de verf, de klei, het mooi gekleurde papier, de mandala’s, de potloden … Dat doet iets in het contact tussen de gasten van het hospice en mij als begeleider: het wordt informeler, laagdrempeliger, gewoner. Bezig zijn met kleuren, beelden, symbolen en verhalen doet beroep op het non-verbale, op het gevoelsmatige, op het hart, op plezier en het maakt verbinding met het “gezonde deel” van mensen: hun essentie die los staat van hun ziekte.

Beeldende begeleiding gaat niet om dagbesteding, therapie of om het maken van kunst. Het vorm-geven met beeldend materiaal is altijd dienstbaar aan het emotionele proces van de mens die ik ontmoet. Het is nooit een doel op zich.

Interview met Karin op de website van Landelijk Expertisecentrum Sterven.

Wat mensen zelf zeggen

Wat zeggen gasten van het hospice zelf over Beeldende begeleiding? Wat brengt het ze?

  • innerlijk tot rust komen
  • waardevol contact ervaren met naasten
  • zich kunnen uiten
  • genieten
  • troost putten uit mooie beelden
  • ondersteuning in verwerken
  • eigenheid kunnen ervaren: “voor even geen patiënt zijn”
  • troost door iets persoonlijks te kunnen nalaten
  • zingeving / zin ervaren
  • terugblikken op het leven en wat van waarde was en is

(bron: Kleur in de laatste levensfase. Handreiking voor de verankering van beeldende begeleiding binnen de palliatieve zorg in hospice(units). Stichting Leerhuizen Palliatieve zorg, januari 2016)

Karin Brandt over de betekenis van beeldende begeleiding

Moeten mensen creatief zijn?

Ik ontmoet in de hospices zeker ook wel eens creatieve en kunstzinnige mensen. Vaak, niet altijd, geven deze mensen aan niets meer op dit vlak te willen doen, omdat ze niet meer kunnen wat ze eerder nog wel konden. Wel doet het dan goed te praten over hun kunst en wellicht foto’s of werk te bekijken.

Maar de meeste mensen die ik begeleid zijn zelden of nooit creatief geweest in hun leven. Het kan tijdens Beeldende begeleiding gebeuren  dat mensen die nog nooit geschilderd hebben het wel eens willen proberen. Dat mensen die sinds de kleuterschool geen klei meer in hun handen hebben gehad, graag een beeldje willen maken.

Afstemming op en aansluiting bij de beeldende vorm die de ander voor ogen staat is belangrijk. Zoals mensen verschillende woorden gebruiken om zich uit te drukken, zo is dat ook met de beeldentaal. Vorm en materiaal moet precies passen bij iemands gevoel en wens. Mensen kunnen kiezen uit: schilderen met verschillend materiaal, een mandala kleur geven, boetseren, een brief, gedicht of stuk levensverhaal opschrijven, een sieraad, boekje, kaart of symbolisch cadeautje maken.

Alleen voor jonge, vitale mensen?

“Mijn patiënten zijn te ziek, te moe. Wie heeft daar nou zin in in deze periode van het leven, waarin zoveel gebeurt en emoties vaak hoog opspelen?” Zo reageren zorgverleners dikwijls als ik vertel dat ik mensen in de laatste levensfase beeldend begeleid.

De ervaring van afgelopen jaren in de hospices waar Beeldende begeleiding onderdeel uitmaakt van de zorg is anders: een groot deel van de gasten van het hospice staat open voor Beeldende begeleiding. Ze willen er graag meer over horen en voelen zich aangesproken door het idee iets te kunnen maken en geven aan dierbaren. Een gebaar van liefde en dank te kunnen maken. Iets persoonlijks te kunnen nalaten.

Beeldende begeleiding is niet alleen voor jonge mensen. De jongste cliënt die ik heb begeleid was 25, de oudste 93. Voor mensen die erg zwak of moe zijn, heb ik materialen die weinig tot geen lichamelijke activiteit vragen.

Voorbeeld uit het hospice

Ik ontmoette een kwetsbare mevrouw met een jonge dochter. In de kennismaking reageerde mevrouw ontroerd op het idee dat ze iets kon maken voor haar kind.

“Het is mooi en moeilijk tegelijk,” zei ze tegen mij. “Mooi om iets persoonlijks aan haar te kunnen geven. Maar ook moeilijk, omdat dit mijn laatste cadeau zal zijn.” Ze was heel zwak en we bedachten met elkaar iets dat haalbaar, prettig en betekenisvol voor haar was. Ze koos een bedeltje van een hart en samen maakten we een eenvoudige armband voor haar dochter. Mevrouw koos de kralen, ik reeg ze voor haar. Het armbandje met het hartje ging in een mooi doosje. Mevrouw gaf het de volgende dag aan haar dochter. Het was een intiem en warm moment. Kort hierna is mevrouw overleden.

Het verhaal van twee gasten in het hospice

Wees welkom om te reageren

Bent u geïnteresseerd in Beeldende begeleiding of heeft u andere vragen?